پایان نامه هیدروپولیتیک رود ارس و تاثیر آن بر روابط ایران و همسایگان
فهرست مطالب
فصل اول : کلیات تحقیق1
مقدمه 2
1-1 بیان مسئله 3
2 -1 سؤالات تحقیق5
1-3فرضیه ها5
1-4 اهمیت وضرورت تحقیق5
1-5 اهداف تحقیق6
1-6 پیشینه ی تحقیق6
1-7 فرایند وروش تحقیق 6
1-8 نوع وروش گرد آوری اطلاعات6
1-9 محدودیت های تحقیق6
1-10مفاهیم واصطلاحات کلیدی 7
1-11 سازمانهایی که از این تحقیق می توانند استفاده نمایند8
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق9
مقدمه 10
2-1 ژئوپولیتیک 11
2-1-1 مفهوم ژئوپولیتیک11
2-1-2 تفکرات ژئوپولیتیکی 13
2-1-2-1 رقابت برای هژمونی امپریالیستی 13
2-1-2-2 ژئوپولیتیک جنگ سرد 14
2-1-2-3 ژئوپولیتیک قرن بیست ویکم15
2-2 ژئوپولیتیک انتقادی17
2-3 ژئوپولیتیک زیست محیطی19
2-4 هیدروپولیتیک 20
2-5 وضعیت منابع آب جهان 21
2-6 رابطه ی آب و مسائل سیاسی23
2-6-1رابطه ی آب ومسائل سیاسی در سطح محلی 23
2-6-2 رابطه ی آب ومسائل سیاسی در سطح ملی25
رابطه یآب و مسائل سیاسی در سطح منطقه ای 25
2-6-4 رابطه ی آب ومسائل سیاسی در سطح کروی 25
2-7 مشکل جهانی آب : ابعاد نظری و حقوقی مسئله26
2-7-1 ابعاد تئوریک مشکل آب واقدامات انجام گرفته در این راستا27
2-7-2 زمینه های فکری نظریه ی جنگ محلی ، منطقه ای وجهانی بر سر آب واختلافات مربوط به آن 28
2-8 ژئوپولیتیک ، هیدروپولیتیک ، آپارتاید جهانی32
2-9 مرز ومسائل مربوط به آن34
2-9-1 انواع مرزها 36
2-9-1-1 انواع مرزها از نظر پیدایش وتطبیق آنها با گروههای قومی – زبانی 35
2-9-1-2 مرزها از نظر تطابق با عوارض طبیعی 37
2-9-1-3 مرزهای هندسی یا مرزهای غیر طبیعی 37
2-10 ا نواع مرزهای آبی38
2-10-2 مرز دریایی38
2-10-2-1 تاریخچه ی قوانین دریایی39
2-10-3استفاده از رودخانه برای تعیین خط مرزی 40
2-10-4 نظام حقوقی رودهای بین ا لمللی 41
2-10-4-1 روش مربوط به قرون وسطی تا انقلاب کبیر فرانسه 42
2-10-4-2 کنگره ی وین ( 1815 ) 42
2-10-4-3 روش قرارداد بارسلون مورخ 21 آوریل 192142
2-10-4-4 روش کنفرانس هلسینکی ( 1966 )45
2-10-5 عیوب ومزایای استفاده از رود به عنوان خط مرزی45
2-11 کارکردهای مرزها46
2-12 ا ختلا فات مرزی 47
2-13 همگرایی منطقه ای 49
2-13-1 تعریف منطقه 49
2-13-2 مطالعات منطقه گرایی از دیدگاه نظریه ی همگرایی49
2-13-3 مفهوم همگرایی منطقه ای 50
فصل سوم : یافته های تحقیق 51
3-1 کلیا ت طبیعی -انسانی استان آذربایجان غربی 52
3-1-1 موقعیت جغرافیایی52
3-1-2 کلیات طبیعی53
3-1-2-1 زمین شناسی53
3-1-2 -2توپوگرافی 53
3-1-2-3 ویژگیهای آب وهوایی 54
3-1-2-4پوشش گیاهی استان55
3-1-2-4-1 جنگل ها 55
3-1-2-4-2 مراتع 56
3-1-2-5 وضعیت منابع آب 57
3-1-2-5-1 آبهای سطحی58
3-1-2-5-2 آبهای زیر زمینی 58
3-1-3 کلیات انسانی 59
3-1-3-1 خصوصیات جمعیتی استان آذربایجان غربی59
3-1-3-2 دین وزبان 60
3-1-3-3 اقتصاد 62
3-1-3-3-1 کشاورزی62
3-1-3-3-2 دامپروری 62
3-1-3-3-3 صنعت 63
3-1-3-3-4 معادن 63
3-2 کلیات طبیعی – انسانی آذربایجان شرقی63
3-2-1 موقعیت جغرافیایی63
3-2-2 کلیات طبیعی 64
3-2-2-1 زمین شناسی64
3-2-2-2 ناهمواریها 64
3-2-2-3 ویژگیهای آب وهوایی65
3-2-2-4 پوشش گیاهی 66
3-2-2-4-1 جنگل ها 67
3-2-2-4-2 مراتع 67
3-2-2-5 منابع آب67
3-2-2-6 کلیات انسانی 69
3-2-2-6-1 خصوصیات جمعیتی استان آذربایجان شرقی69
3-2-2-6-2زبان ومذهب 70
3-2-2-6-2 اقتصاد72
3-2-2-6-2-1 کشاورزی 72
3-2-2-6-2-2 صنعت72
3-2-2-6-2-3 منابع معدنی73
3-3 کلیات طبیعی – انسانی استان اردبیل74
3-3-1 موقیت جغرافیایی 74
3-3-2 کلیات طبیعی 75
3-3-2-1 تحولات زمین شناسی75
3-3-2-2 ناهمواریها 75
3-3-2-3 آب وهوا 77
3-3-2-4 پوشش گیاهی 77
3-3-2-5 وضعیت منابع آبی 79
3-3-2-5-1 آبهای سطحی استان80
3-3-3 کلیات انسانی 81
3-3-3-1 خصوصیات جمعیتی81
3-3-3-2 زبان ومذهب 82
3-3-2 اقتصاد84
3-4 کلیات طبیعی – انسانی جمهوری آذربایجان85
3-4-1 موقعیت جغرافیایی85
3-4-2 کلیات طبیعی 86
3-4-2-1 ساختار زمین شناسی89
3-4-2-2 پستی ها وبلندی ها 92
3-4-2-3 آب وهوای جمهوری آذربایجان96
3-4-2-3-1 تیپهای اقلیمی آذربایجان96
3-4-2-4 منابع آبی99
3-4-2-4-1آبهای داخلی100
3-4-2-5 خاکها103
3-4-2-6 پوشش گیاهی 103
3-4-3-کلیات انسانی104
3-4-3-1 جمعیت104
3-4-3-2 زبان ومذهب105
3-4-3-3 اقتصاد 105
3-4-3-2-1 کشاورزی ودامداری105
3-4-3-2-2 صنعت ومعدن 106
3-4-3-2-3 منابع وانرژی 106
3-5 کلیات طبیعی – انسانی ارمنستان107
3-5-1 موقعیت جغرافیایی107
3-5-2 کلیات طبیعی 107
3-5-2-1 زمین شناسی 107
3-5-2-2توپوگرافی108
3-5-2-3 آب وهوا 109
3-5-2-4 پوشش گیاهی111
3-5-2-5 منابع آبی112
3-5-3 کلیات انسانی 113
3-5-3-1خصوصیات جمعیتی 113
3-5-3-1-1زبان و مذهب 113
3-5-3-2 اقتصاد 114
3-5-3-2-1کشاورزی ودامداری 115
3-5-3-4 معادن وانرژی115
3-6 کلیات طبیعی – انسانی ترکیه116
3-6-1موقعیت جغرافیایی 116
3-6-2کلیات طبیعی117
3-6-2-1آب وهوا117
3-6-2-2 توپو گرافی118
3-6-2-3 زمین شناسی 122
3-6-2-4 منابع آب125
3-6-2-5خاک شناسی127
3-6-2-6 پوشش گیاهی 128
3-6-3 کلیات انسانی 128
3-6-3-1 خصوصیات جمعیتی128
3-6-3-2زبان ومذهب129
3-6-3-3 اقتصاد 1293-6-3-3-1 کشاورزی130
3-6-3-3-2 صنایع130
3-6-3-3-3 معادن ومنابع131
3-7 هیدروپولیتیک ارس 132
3-7-1 موقعیت جغرافیایی132
3-7-2 جغرافیای تاریخی ارس133
3-7-3 توپوگرافی و مورفولوژی135
3-7-4 مشخصات حوضه و شاخه های آن 138
3-7-5 بهره برداری از آب ارس در گذشته141
3-7-6 بهره برداری از رود ارس در دوران معاصر 142
3-7-7 اهمیت ارس برای ترکیه 146
3-7-8 پلهای تاریخی رود ارس 147
3 – 7 –9 نظام حقوقی ارس 148
3-7-9-1 نحوه ی تعیین مرز و مرز بندی در رودخانه ی ارس149
جمع بندی 167
فصل چهارم : تجزیه وتحلیل 170
4-1 تحلیل مؤلفه ی آب171
4-1-1 هیدروپولیتیک منطقه ی خاورمیانه 171
4-1-1-1 منطقه ی خاورمیانه 171
4-1-1-2 بیلان آبی منطقه ی خاورمیانه 172
4-1-1-3وضعیت منابع آبهای سطحی کشورهای خاورمیانه 175
4-1-1-4وضعیت آبهای زیر زمینی کشورهای خاورمیانه176
4-1-2مناقشات موجود بر سر آب در خاور میانه 176
4-1-2-1حوضه ی رود نیل 177
4-1-2-2حوضه ی رودخانه های دجله وفرات178
2-9-5-3 حوضه ی رودخانه های اردن ولیطانی180
4-1-3 چشم انداز آب در خاور میانه181
4-1-4 تحلیل بحران آب در ایران 184
4-1-4-1 وضعیت آب در ایران 184
4-1-4-2حوضه های آبریز اصلی ایران187
4-1-4-3حجم جریانهای سطحی در ایران188
4-1-4-4وضعیت آبهای زیر زمینی ایران 189
4-2 چشم انداز همگرایی در شمال غرب ایران 190
4-2-1 نقش رودخانه های مرزی در همگرایی190
4-2-2 نقش ارس در همگرایی194
4-2-3 تجانس جمعیتی و اشتراکات فرهنگی و تاریخی195
3-2-4 تجانس مذهبی196
4-2-5 نیاز آذربایجان به ایران برای ارتباط با نخجوان 197
4-3 نتیجه گیری 197
فصل پنجم : نتیجه گیری199
5-1 جمع بندی200
5-2 آزمون فرضیات201
5-2-1 فرضیه ی اول202
5-2-2 فرضیه ی دوم202
5 – 3 نتیجه گیری 203
5-4 پیشنهادات 204
منابع ومآخذ206
فهرست جدولها
2-1 جدول پراکندگی منابع آب تجدید شونده وسهم سرانه ی آن در مناطق مختلف جهان 24
3-1 جدول کیفیت ، مساحت ودرصد مراتع استان 57
3-2 جدول ویژگیهای جمعیتی آذربایجان غربی60
3-3 جدول جمعیت آذربایجان غربی بر حسب سن و جنس61
3-4 جدول ویژگیهای جمعیتی آذربایجان شرقی69
3-5 جدول جمعیت آذربایجان شرقی بر حسب سن وجنس 71
3-6جدول ویژگیهای جمعیتی استان اردبیل81
3-7جدول توزیع جمعیت بر حسب سن وجنس استان اردبیل 83
3- 8 جدول ویژگیهای جمعتی جمهوری آذربایجان104
3-9جدول ویژگیهای جمعیتی ارمنستان114
3-10 جدول ویژگیهای جمعیتی ترکیه 129
3-11جدول کشورهای حوضه آبریز ارس ومساحت حوضه در هر کشور به درصد 139
4-1جدول بیلان آبی کشورهای خاورمیانه در دو مقطع زمانی 1990 و 2025 میلادی 173
4-2 جدولمقدار آب موجود در رودخانه های کشورهای خاورمیانه( بر حسب 1093)175
4-3 وضعیت آبهای زیرزمینی وتجدید شونده درسالهای مختلفدر برخی کشورهای خاورمیانه 176
4-4جدول میانگین 24 ساله ی ارتفاع وحجم ریزشهای جوی در سطح هریک از
حوضه های آبریز اصلی وکل کشور185
4-5 جدول متوسط 27 ساله ی حجم جریانهای سطحی در حوضه های آبریز وکل کشور 189
( به میلیارد متر مکعب )
فهرست نمودارها
عنوانصفحه
3-1نمودار کیفیت مراتع استان بر حسب درصد 57
3-2هرم سنی جمعیت استان آذربایجان غربی در سال 1385 62
3-3نمودار درصد انواع مراتع استان آذربایجان شرقی 67
3-4 هرم سنی جمعیت استان آذربایجان شرقی در سال 138572
3-5 نمودارپراکندگی اراضی استان اردبیل بر حسب درصد 78
3-6 هرم سنی جمعیت استان اردبیل در سال 138582
3-7 نمودار مصارف گوناگون آب در جمهوری اذربایجان102
فهرست شکلها
3-1 سد انحرافی میل ومغان81
3-2عکس ماهواره ای جمهوری آذربایجان90
3-3 عکس ماهواره ای ارمنستان111
3-4عکس ماهواره ای ترکیه 122
3-5 سد ارس 144
3-6 سد خدا آفرین145
3-7 یکی از پلهای تاریخی روی ارس پایین تر از سد خدا آفرین148
فهرست نقشه ها
2-1 نقشه ی مسیر رود دانوب در اروپا 29
3-1 نقشه ی تقسیمات سیاسی آذربایجان غربی52
3-2 نقشه ی ناهمواریهای استان آذربایجان غربی 54
3-3 نقشه ی هیدرولوژی آذربایجان غربی 58
3 -4 نقشه پراکندگی حوضه های آبریز استان آذر بایجان غربی 59
3-5 نقشه ی ناهمواریهای استان آذربایجان شرقی66
3-6 نقشهی هیدرولوژی آذربایجان شرقی68
3-7 نقشه ی تقسیمات سیاسی استان اردبیل74
3-8نقشه ی رودهای استان اردبیل 80
3-9 نقشه جمهوری آذربایجان86
3-10 نقشه ی توپوگرافی جمهوری آذربایجان 93
3-11نقشه ی طبیعی جمهوری آذربایجان94
3-12نقشه ی طبیعی ارمنستان 109
3-13 نقشه ی ترکیه 116
3-14نقشه ی طبیعی ترکیه 124
3 -15 نقشه ی رودها ودریاچه های کشور ترکیه 127
3 – 16 نقشه ی مسیر رود ارس 133
3 – 17 نقشه ی توپوگرافی حوضه ی ارس در ایران1364-1 حوضه های آبریز اصلی ایران 189
فصل اول
کلیات تحقیق
مقدمه
وَجَعلنا مِنَ الماء کُلّ شَیء حَیّ.( همه چیز را از آب زنده کردیم). (قرآن کریم، سوره ی انبیا، آیه ی31 ).
آب مایه ی حیات است. آب همراه با هوا وخاک سه عامل اصلی ادامه ی حیات انسان وهمه ی موجودات زنده ی دیگر در زمین است.ونقش مهم وزیر بنایی در پیشرفت هر جامعه بازی می کند.باوجودی که71 در صد از مساحت 510 میلیون کیلومتر مربعی کره ی زمین را آب فرا گرفته ولی تنها 3 در صد آن آب شیرین می باشد، که ازاین مقدار هم 2/6درصد به شکل بخار آب در جو ودر یخچالهای قطبی متراکم است. فقط 4/0 درصد از آبهای شیرین دنیا قابل استفاده می باشد. واین منابع اندک نیز در طول هزاران سال گذشته ثابت بوده، درحالی که با افزایش جمعیت وبالا رفتن استاندارد زندگی ،رشد اقتصادی وپیشرفت های صنعتی وتوسعه ی کشاورزی ،مصرف آب افزایش یافته واین امر به کاهش سرانه آب منجر شده است. وتقاضا برای آب هر سال 3/2 درصد افزایش می یابد.طبق سومین گزارش سازمان ملل متحد درباره ی منابع آبی سیاره ی زمین که دوازدهم مارس 2009 انتشار یافت؛ هر سال 80 میلیون نفر بر جمعیت جهان افزوده می شود ونیاز به آب 64 میلیارد متر مکعب افزایش
می یابد.(www.radiofarda.com(
در واقع آب که در گذشته ای نه چندان دورنعمتی رایگان وپایان ناپذیر به شمار می آمد، ولی امروزه به کالایی کمیاب وروبه زوال تبدیل شده ومخاطرات ناشی از آن در آینده بیشتر هم خواهد بود.
بر پایه ی آمار بین المللی ، در سال 2030 میلادی ( حدود 20 سال دیگر )، 47 در صد جمعیت جهان در مناطقی زندگی میکنند که با کم آبی دست به گریبانند.
در رابطه باهمین چشم انداز، اصطلاحات تازه ای در روابط بین الملل، از جمله؛ « جنگ آب»،«هیدروپولیتیک» راه یافته است.
وقوع بحرانها وحتی جنگهای گوناگون بر سر منابع آبی ، بر آینده روابط بین الملل سنگینی می کند. کشور ما ایران نیز با جمعیتی 70 میلیونی در آنچه «مثلث تشنگی» لقب گرفته جای دارد که سهگوشه ی آن ؛ جبل الطارق، شاخ آفریقا وپاکستان می باشد. ایران یکی از قربانیان دائمی خشکسالی بوده ومیزان بارندگی آن یک سوم میزان متوسط بارندگی سطح زمین است. در این میان استانهای شمالغرب کشورمان باوجود اینکه از نظر بارندگی وضعیت مناسبی داشته اند ولی خشکسالی های پی در پی سالهای اخیر منابع آبی این استانها را تحت تاثیر قرار داده و موجب کاهش سطح آب رودخانه ها ونیز فشار بر سفره های زیر زمینی در این منطقه شده است. این در حالی است که یکی از رودهای پر آب مرزی ایران، ارس در این منطقه جریان دارد و مرز مشترک ما با دو کشور همسایه را تشکیل میدهد. با توجه به افزایش نیاز های آبی برای توسعه ی اقتصادی این مناطق، کشور ما به آب این رود نیاز بیشتری خواهد داشت.از این رو اتخاذ یک استراتژی مناسب وتدوین برنامه های راهبردی در این راستا از طرف کشورمان ضروری به نظر میرسد.
1 – 1 بیان مسأله
آب یکی از عناصر اصلی ومهم حیات بوده وعلی رغم رشد روز افزون مصرف آب ، مقدار آبهای شیرین موجود در سطح زمین ثابت بوده وبیشتر جمعیت جهان با مشکل کم آبی مواجه
می باشند. «از کل آب موجود در سطح زمین ، تنها 2 در صد قابل شرب آن در دسترس قرار دارد که سه چهارم آن نیز به صورت یخ در قطبها محبوس و98 در صد آز آب آشامیدنی باقیمانده در اعماق زمین مدفون است».( نهازی ، 1378،2)
در شرایط کنونی باز هم آب به وفور یافت می شود ، در صورت توزیع عادلانه ی آب شیرین ودریاها سطح زمین را تا ارتفاع 2700 متر آب در بر میگرفت. همین طور در شرایط مشابه آب شیرین سطحی به ارتفاع 70 متر از زمین را می پوشاند. برابر ارزیابیهای جاری تنها نیمی از مجموع ذخایر موجود جهان مورد بهره برداری قرار می گیرد، ولی میزان قابل دسترس کم می باشدوآن مقدار موجود نیز به طور یکسان توزیع نشده است. تنها ده کشور جهان بیش از نیمی از آب شیرین قابل دسترس زمین را در اختیار دارند. « برابر پیش بینی ها طی بیست وپنج سال آینده یک سوم جمعیت جهان به سختی کمبود آب را تحمل خواهند نمود ، در چنین نابرابری جهانی ، رقابتهای محلی به وجود آمده وبه صورت بالقوه وخطرناکی ،درگیریهای بین المللی بر مبنای آب به وقوع خواهد پیوست.اهمیت این موضوع زمانی به حقیقت نزدیک می شود که در سطح زمین مرز ارتباطی 215 کشور جهان را رودخانه ها تشکیل می دهد».(kitissou,2004,5)
دانلود پروژه هیدروپولیتیک رود ارس و تاثیر آن بر روابط ایران و همسایگان