پایان نامه بررسی نقوش روایتگری در سفالینه های دوره سلجوقی تا پایان عصر تیموری

بررسی نقوش روایتگری در سفالینه های دوره سلجوقی تا پایان عصر تیموری

 

فهرست مطالب:

فصل اول: 1- تصویرگری ادبیات روایی بر روی سفالینه ها (دوره سلجوقی تا پایان عصر تیموری)
بخش اول:1-1- ویژگی های ادبیات روایی ایران
1-1-1-گونه های مختلف ادبیات ایرانی
1-1-2-داستانی
1-1-3-پیدایش شعر روایی در زبان فارسی عصر اسلامی
1-1-4-زمینه های فردی و اجتماعی شعر غنایی
1-1-5-عمده شکل های شعر غنایی فارسی
1-1-6-داستان در ادب کلاسیک فارسی
1-1-7-ادبیات در دوره ی (سامانیان- غزنویان- سلجوقیان- ایلخانیان و تیموری)
1-1-8-بنیان های روایت
بخش دوم:1-2- تصویرگری متون روایی در نگارگری ایران
1-2-1-تاثیر سبک مانوی بر اولین تصویرگری کتب اسلامی
1-2-2_نگارگری دوران (سلجوقی- ایلخانی- تیموری
1-2-3- معیارهای ترکیب بندی در نگارگری
1-2-4- تحولات تدریجی ترسیم انسان در نقاشی ایران
بخش سوم:1-3- مضامین بکار گرفته شده در سفالینه های ایران
1-3-1-تاثیر مضامین ادبی ساسانی بر سفال اوایل اسلام
1-3-2-منع تصویرگری و حضور خط در تزیین سفالینه های اسلامی
1-3-3-مضامین سفالینه های اسلامی
1-3-4-سفالینه های اسلامی از جهت تکنیک لعاب زنی و نقش زنی
1-3-5-مضامین سفالینه ی عهد ایلخانی و تیموری
بخش چهارم:1-4- مقایسه نقوش روایی در نگاره ها و ظروف سفالی
1-4-1-ویژگی صفحه آرایی نگاره ها و سفالینه ها (از جهت نوشتاری- تصویرگری)
1-4-2-ظروف سفالی با مضمون تصویر و نوشته
1-4-3-مقایسه ی نگارگری و سفالگری از جهت چگونگی نقش زنی
1-4-4-همنشینی نقوش تزیینی با خوشنویسی
1-4-5-تاثیر نگاره های ادبی بر تصویرگری سفالینه ها
1-4-6-عناصر تصویری مشترک بین نگاره ها و سفالینه ها
1-4-7-وضوح اشعار و جلوه ی آن در تصویرسازی نگاره ها و سفالینه ها
فصل دوم:2-ویژگی نقاشی سفالینه های عصر سلجوقی
بخش اول:2-1- لعابهای دوره سلجوقی
2-1-1-ویژگی لعاب زرین فام و ارتباط آن با فراورده های سفالی سلجوقی
2-1-2-سفال زرین فام
2-1-3-ویژگی تصویری و نوشتاری سبک ری
2-1-4-سفال زرین فام کاشان
2-1-5-شهرهای ساخت سفال زرین فام (گرگان، ساوه)
بخش دوم: 2-2- ویژگی نقاشی سفالینه های عصر ایلخانی
2-2-1-سفالینه ی دوره مغول و ایلخانی در سده های هفتم و هشتم ه ق
2-2-2-کاشیکاری دوره ایلخانان مغول
2-2-3-وضعیت سفالگری در دوره ایلخانی
2-2-4-محتوای تصویری سفالینه های ایلخانی
بخش سوم:2-3- ویژگی نقاشی سفالینه های عصر تیموری
2-3-1-وضعیت سفالگری تیموری
2-3-2-سفالگری تیموری و تاثیرپذیری از چین
2-3-3-تکنیک ها و طرح های عهد تیموری
فصل سوم: 3- ارتباط مضامین ادبی- روایی با نقوش سفالینه های عصر سلجوقی- ایلخانی- تیموری
بخش اول:3-1- ارتباط مضامین ادبی روایی با نقوش سفالینه های عصر سلجوقی
3-1-1-ظروف مینایی و ارتباط نگاره های مکتوب با آثار سفالی این سبک
3-1-2-نقوش ظروف مینایی دوره ی سلجوقی
3-1-3-کاربرد نقوش بر روی ظروف سفالی
بخش دوم:3-2- بررسی نقوش نوشتاری- تصویری زرین فام ((اعم از کاشی و سفال) دوره ایلخانی- تیموری)
3-2-1-سه سبک عمده ی نقاشی زرین فام
3-2-2-عدم ارتباط متن و تصویر در آثار زرین فام سده ی 7 هق
3-2-3-اشعار کاشی های زرین فام ایلخانی
3-2-4-بررسی کاشی بناهای مذهبی و غیرمذهبی (کاخ ها)
3-2-5-کاشیکاران دوره ی ایلخانی
3-2-6-کاشی های زرین فام ایلخانی با مضمون عاشقانه و تصویر زوج عشاق
3-2-7-عدم تطابق تصویر و اشعار روی کاشی های زرین فام سده ی 8 هق
3-2-8-تجلی شاهنامه بر کاشی های سده ی 7 و 8 هق
3-2-9-شناخت نقشی از شاهنامه اسب سوار و باز(شاهین)
3-2-10-عناصر چینی- ایرانی بر کاشی های تخت سلیمان
3-2-11-تطابق اشعار با کاربرد ظرف
3-2-12-اشعار، چگونه در اختیار کاشیکار قرار می گرفت؟
3-2-13-اهمیت اشعار روی کاشی و ظروف در تصحیح متون ادبی
3-2-14- نقاشی روی ظروف سفالین لعابدار
بخش سوم:3-3- بررسی وجوه اشتراک نقوش سفالینه ها و نگاره های مکتوب (با    معرفی چند نمونه)
3-3-1- شباهت های نقوش نگارگری با سفالگری دوره ی سلجوقی
3-3-2- بررسی و مقایسه ی نقش کاشی با مضمون بیژن در چاه با نگاره ی آن
3-3-3- بررسی و مقایسه ی نقش سفالینه با مضمون ضحاک ماردوش با نگاره ی آن
3-3-4- بررسی و مقایسه ی نقش سفالینه با مضمون ایرج و برادران با نگاره ی آن
3-3-5- بررسی و مقایسه ی نقش سفالینه با مضمون خسرو و شیرین با نگاره ی آن
3-3-6- بررسی و مقایسه ی نقش سفالینه با مضمون بهرام و آزاده با نگاره ی آن
3-3-7- بررسی نقش فتنه و گوساله

مقدمه:
سفالگری از دیرینه هنرهایی است که بشر جهت رساندن پیام و احساس درونی خویش به آن پرداخته است این هنر تجلی گاه باورها و اعتقادات بشر است نقوشی که بر سفالینه ها نقش می بندد بخشی از این جهان بینی را بر آیندگان آشکار می نماید آثار به جای مانده از ادوار مختلف نشان از سلیقه و ذوق مردم آن روزگار دارد، سفالگری که از دستاوردهای بزرگ تمدن اسلامی است؛ با ورود اسلام ویژگی هایی را کسب نمود؛ در دوران اسلامی به علت حمایت سلاطین و حکام و حتی عامه ی مردم درمی یابیم سفالگری، هنر- صنعتی است که تحت اختیار قشرهای مختلف بوده است و همه بر مبنای نیاز خود از آن مستفیذ شده اند با منع اسلام مبنی بر تحریم کاربرد طلا و نقره؛ این هنرمندان سفالگر بودند که با ایجاد لعابهای درخشان و گیرا جای ظرفهای طلا و نقره را در خانه های اقشار مردم پر نمودند؛ اسلام که با تصویرگری انسان مخالف بود هنرمند را بر آن داشت که از چشمه ذوق و استعداد خود استفاده نماید به این ترتیب هنرمند مسلمان از خلاقیت خویش جهت تصویرگری سفالینه ها بهره برد؛ ابتدا از نقوش ادوار قبل از اسلام به طور محدود در نقش زنی بهره گرفت بعدها خود به طراحی نقوش ساده و تجریدی انسانی- گیاهی- حیوانی و ساخت سفالینه با لعبهای گوناگون همت گمارد و استفاده از خط و خوشنویسی به دلیل اهمیت و سفارش اسلام در راس تزیینات قرار گرفت و به مرور زمان اشعار شاعران بزرگ، جهت ترویج فرهنگ ایرانی به کار گرفته شد در این رساله همانگونه که از عنوان آن پیداست برای بررسی نقوش به پژوهش در چهار هنر رجوع شده استهنرهای مدنظر (سفالگری- نگارگری- خوشنویسی- ادبیات(اشعار شاعران) می باشد در خلال مطالب با نمونه آثار بجا مانده؛ در می یابیم هنرمندان به طور مستقیم و غیرمستقیم، از یکدیگر تاثیراتی گرفته اند؛ به عنوان مثال ارتباط مضمونی و حتی تصویری مشترکی بین برخی آثار سفالی و نقوش مندرج در نگاره ها احساس می شود؛ و در هر دو هنر اشعار توسط عنصر فعال خوشنویسی، گرداگرد ظروف و نگاره ها را دربرگررفته اند با همه ی این شباهت ها برخی تفاوت ها نیز احساس می شود از جمله این تفاوت ها می توان چکیده نگاری را مختص هنر سفالگری دانست و تفضیل گرایی در ارائه نقوش را از ویژگی های نگارگری برشمرد؛ و تمام این تفاوت ها باز می گردد به ویژگی موادو مصالحی که توسط هنرمند بکار گرفته شده است
2-3- تعریف مساله و بیان سوالهای اصلی تحقیق:با عنایت به موضوع انتخاب شده،‌ بررسی نقوش روایتگری سفالینه های دوران سلجوقی تا پایان عصر تیموری مد نظر است مواد مورد پژوهش سفال وکاشی بوده و جنبه ادبی آثار در اولویت قرار دارد؛ و آثاری مورد بررسی قرار خواهد گرفت که، در برگیرنده نقوش و نوشته های ادبی ( منظوم یا منثور ) که جنبه بازگویی داستانی دارد ، می باشد از جمله موارد قابل توجه بررسی تفاوت بین مضامین ادبی هر دوره می باشد  همچنین بررسی کاربردهای انواع خطوط خوشنویسی متناسب با شرایط فرهنگی و هنر ( ادبیات) دوره ها و چگونگی تأثیر و تأثّر هنرمند و چگونگی انعکاس آن بر روی آثار مد نظر می باشد و همچنین بررسی کاربرد انواع خطوط ( خوشنویسی ) در رساندن پیامِ تصاویر ارائه شده انجام خواهد شد
سوالهای اصلی تحقیق:
1-مضامین ادبی مورد استفاده در آثار مورد نظر دوره سلجوقی تا پایان عصر تیموری چه تفاوتی نسبت به یکدیگر دارند؟
2-درصد فراوانی مضامین ادبی در هر دوره چه میزان است ؟
3-متن نوشته حواشی تزیینات تصویری،تا چه میزان با تصاویر مرتبط می باشند ؟
4-کدامیک از انواع خوشنویسی در آثار مورد نظر در رساندن پیام موثرتر بوده اند ؟
3-3-پیشینه تحقیق و ضرورت انجام تحقیق:
طبق بررسی صورت گرفته جهت یافتن پیشینه تحقیق و با مطالعه پایان نامه ها و کتب مربوط به سفال با مطالبی مواجه شدم که برخلاف عناوینی که دارند اشاره کوچکی به تصاویر کار شده بر روی سفالینه ها شده است و یا حتی محقق فقط به معرفی تصویری(بدون شرح تصویر و متن نوشته)اکتفا نموده است و بیشتر جنبه فنی آثار تولید شده مد نظر بوده است 1- به عنوان مثال پایان نامه ای با عنوان بررسی نقوش کاشیهای زرین فام در دوره سلجوقیان و مغولان 6 تا 8 هق خانم ناهید صالحی نیا محقق این رساله در ابتدا به تاریخچه و مراحل تکامل کاشی بین النهرین و عیلام و هخامنشی و…ساسانی و دوره اسلامی پرداخته درخلال فصول مختلف به مراکز ساخت کاشی و هنرمندان کاشی ساز و اهمیت کاشی در معماری و نحوه ساخت آن همچنین به موضوعات اساطیری همچون سیمرغ در نقاشی ایران و سیمرغ در شاهنامه و ویژگی پر سیمرغ و شکل سیمرغ و اژدها در کاشی زرین فام پرداخته است در این بین اشاره بسیار اندکی به مضمون حماسی و ادبی شده است در این تحقیق به بررسی نقوش پرندگان و حیوانات اهلی و غیر اهلی و نباتات و مفهوم لوتوس پرداخته شده است با این اوصاف کل اثر در حیطه مضامین اساطیری سیمرغ و اژدها و …و بررسی تکنیکی کاشی زرین فام پرداخته است در این پایان نامه فقط در صفحه 34 اشاره کوتاهی به تصویر دو دلداده نموده و به شرح تصویر پرداخته و در صفحه 63 که عنوان کتیبه و خط دارد در 3 صفحه به آیات و روایات و خطوط مورد استفاده در کتیبه های کاشی های محرابهای مساجد اشاره کرده است
2-در پایان نامه ا ی دیگربا عنوان، (( بررسی نقوش حیوانی و انسانی در هنر سلجوقی ایران)) خانم میترا کیانا به بررسی نقوش حیوانی و انسانی هنر دوره سلجوقی پرداخته و علاوه بر بررسی تاریخی ، اوضاع اجتماعی دوره سلجوقیان و نقش آن در رشد و گسترش فرهنگ و هنر ایرانی نیز توجه شده است و بعد به تجزیه و تحلیل نقشمایه های حیوانی_انسانی پرداخته است، آثار بررسی شده در حیطه متریال مختلف از جمله نقاشی، کتاب آرایی سفالگری کاشیکاری قالیبافی پارچه بافی فلزکاری و حجاری و گچ بری می باشد و نقوش بررسی شده سلجوقی در حیطه نقوش تزیینی،هندسی،گیاهی و نوشتاری حیوانی و انسانی می باشد درآخر به تجزیه و تحلیل ویژگی نقوش حیوانی و انسانی پرداخته و در نتیجه گیری این مطلب قید شد که نقوش سلجوقی از هنر سامانی و ساسانی و هنر چین متأثر است
3-بررسی تأثیر و ویژگیهای ادبی شاهنامه بر نمونه های تصویری نقاشی ایران آقای صلاح الدین حسنی در سه فصل به بیان کلیاتی درباره زیبایی شناختی ادبیات ایران و تاریخچه و سیر پیدایش شاهنامه و بررسی تاریخی شاهنامه های مصور در تاریخ نگارگری ایران پرداخته است در فصل سوم این رساله محقق به بررسی تصویرگری تاریخ و حماسه های ملی ایران باستان مرتبط با پیدایش شاهنامه از قبل و دوره اسلامی پرداخته است و در بخشی به تداوم سنت تصویرگری دوره اسلامی تا اواخر سلجوقیان در ایران توجه نشان داده است و در بخش سوم فصل سوم بررسی نمونه های تصویری شاهنامه فردوسی از دوره ایلخانی تا اواخر صفویه مدنظر بوده است در صفحه 64 این فصل قدح لعابی با تصویر فریدون سوار بر گاو نر در حال بردن ضحاک سده 7 هق ، بیان شده است و تنها یک اثر سفالی که حالت روایی دارد و مضمون شاهنامه ای دارد معرفی شده است و بقیه مباحث به نگارگری و مضامین و نقوشی که در آن تصویر شده پرداخته است و نگارنده بیان داشته است که سند تصویری از دوران گذشته نداریم و تنها نقوش آثار سرامیکی و سفالی بجا مانده این شیوه کار نقش زنی هنرمندان را بر ما عیان می سازد و بصورت خلاصه و تنها در چند سطر به این مبحث پرداخته است 

دانلود بررسی نقوش روایتگری در سفالینه های دوره سلجوقی تا پایان عصر تیموری